ทรงทำนิมิตโอภาส

              ครั้นเสด็จถึงกุฏาคารศาลาแล้ว รับสั่งแก่พระอานนท์เถระว่า เธอจงถือเอานิสีทนะสันถัดตามไป ตถาคตจะไปพักที่ทิวาวิหาร ณ ปาวาลเจดีย์ พระอานนท์ก็เอานิสีทนะสันถัดตามพระบรมศาสดาไป ปูลาดถวายยังที่พระประสงค์ ครั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงประทับนั่งแล้ว ก็ถวายอภิวาทนั่งอยู่ ณ ที่ควรข้างหนึ่ง

              พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงรับสั่งว่า "อานนท์ เมืองไพศาลีนี้ เป็นรมณียสถานทั้งปาวาลเจดีย์และโคตมเจดีย์ เป็นที่รื่นรมย์สำราญทุกตำบล ถ้าบุคคลผู้ใดได้เจริญซึ่งอิทธิบาทธรรม ๔ ประการ และมีกมลสันดานปรารถนาจะให้อายุดำรงคงอยู่ประมาณกัปป์หนึ่ง หรือมากกว่านั้นไป บุคคลนั้นก็สามารถจะมีอายุยืน ต่อไปได้ดังปรารถนา"

              เมื่อพระบรมศาสดาตรัสนิมิตโอภาสดังนี้ พระอานนท์สดับแล้ว ก็มิได้ทราบพระพุทธอัธยาศัย จึงมิได้กราบทูลอาราธนาให้พระบรมศาสดาดำรงพระชนม์อยู่จนสิ้นกัปป์หนึ่ง เพื่อประโยชน์สุขแก่เทพดาและมนุษย์ทั้งหลาย เพราะมารเข้าดลใจพระอานนท์ทำให้รู้ไม่ทัน จึงมิได้ทูลอาราธนา แม้พระบรมศาสดาจะทรงทำโอภาสนิมิตดังนี้ถึง ๓ ครั้ง พระอานนท์ได้ฟังแล้วก็นิ่งอยู่

              ลำดับนั้น พระบรมศาสดาจึงตรัสว่า "อานนท์ เธอจงไปนั่งยังวิเวกสถาน เจริญสมาบัติโดยควรเถิด"

ทรงปรารภชราธรรม    ทรงปลงอายุสังขาร