ถาม : พระอรหันต์มีการปล่อยน้ำอสุจิหรือ ?

    ตอบ : ใช่ ( พึงทราบว่าเป็นคำตอบของฝ่ายเห็นผิด )

    ถาม : พระอรหันต์มีกามราคะ มีกามฉันทนีวรณ์หรือ ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

    ถาม : พระอรหันต์ไม่มีกามราคะ ไม่มีกามฉันทนีวรณ์ใช่ไหม ?

    ตอบ : ใช่

    ถาม : ถ้าพระอรหันต์ไม่มีกามราคะ ไม่มีกามฉันทนีวรณ์ ท่านก็ไม่พึงกล่าวว่า พระอรหันต์มีการ

   ปล่อยน้ำอสุจิ

   ( นิกายปุพพเสลิยะ กับ อปรเสลิยะ มีความเห็นผิดว่า พระอรหันต์มีการปล่อยน้ำอสุจิให้

   เคลื่อน ฝ่ายซักจึงซักถามถึงกามราคะของพระอรหันต์ ซึ่งฝ่ายเห็นผิดยอมรับว่าไม่มี แต่ได้บ่ายเบี่ยงว่าท่าน

   ไม่ได้ทำเอง แต่เทวดาที่เป็นพวกมารนำเข้าไปให้ทางขุมขน เพื่อจะดูพระอรหันต์สงสัยเล่น ฝ่ายซักจึงซักอีก

   มากหลายเพื่อให้ฝ่ายตอบยอมจำนน เช่น ถามว่า จะมีใครนำโสดาปัตติผล, สกทาคามิผล, อนาคามิผล และ

   อรหัตตผลเข้าไปให้พระอรหันต์ได้หรือไม่ )

    ถาม : พระอรหันต์มีความไม่รู้ ( อัญญาณ ) ใช่ไหม ?

    ตอบ : ใช่ ( พึงทราบว่าเป็นคำตอบของฝ่ายเห็นผิด )

    ถาม : พระอรหันต์มีอวิชชาใช่ไหม ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

    ถาม : พระอรหันต์ไม่มีอวิชชาใช่ไหม ?

    ตอบ : ใช่

    ถาม : พระอรหันต์ไม่มีอวิชชา ท่านไม่ควรกล่าวว่า พระอรหันต์มีอัญญาณ ( ความไม่รู้ )

   ( นิกายปุพพเสลิยะ มีความเห็นผิดว่า พระอรหันต์มีอัญญาณคือความไม่รู้ เพราะการที่ไม่รู้ชื่อของ

   คนทั้งหลายก็นับเป็นอัญญาณอย่างหนึ่ง ทางพระพุทธศาสนาไม่ถือว่า การไม่รู้จักชื่อของคน จะทำให้ดีขึ้น

   หรือเลวลงอย่างไร เพราะไม่ใช่กิเลส จึงไม่จัดเป็นอัญญาณ หรืออวิชชา. อัญญาณ หรืออวิชชา ตามหลักพระ

   พุทธศาสนาหมายถึงไม่รู้จักทุกข์ เหตุให้ทุกข์เกิด ความดับทุกข์ และข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ ถ้าไม่รู้

   ความจริงทั้งสี่ประการนี้ ก็ไม่สามารถพ้นไปจากทุกข์ได้ แต่ นิกายปุพพเสลิยะ ไม่เข้าใจอย่างนั้น

   ฝ่ายซักจึงไล่เลียงดั่งกล่าวแล้ว )

   อีก ๒ เรื่องนี้ ก็มีเค้าความทำนองเดียวกับข้อที่ ๑๒ คือ นิกายปุพพเสลิยะ เข้าใจว่าพระอรหันต์ยังมี

   ความไม่รู้ ยังมีความสงสัย ยังต้องอาศัยผู้อื่นบอกเล่า จึงมีการซักไซ้ให้เห็นจริงว่า พระอรหันต์ไม่มีอวิชชา,

   ไม่มีความสงสัยในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ฯ ล ฯ ไม่ต้องมีผู้อื่นบอกกล่าวในธรรมที่ท่านรู้แจ้งเห็นจริง

   อรรถกถารวมเป็นเรื่องเดียวกัน

    ถาม : ผู้เข้าฌานที่ ๑ ในขณะแห่งโสดาปัตติมรรค มีการเปล่งวาจาใช่ไหม ?

    ตอบ : ใช่ ( พึงทราบว่าเป็นคำตอบของผู้มีความเห็นผิด )

    ถาม : ผู้เข้าโลกิยสมาบัติในที่ทั้งปวง, ในกาลทั้งปวง, ทุกประเภท มีการเปล่งวาจาใช่ไหม ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

   ( นิกายปุพพเสลิยะ เป็นต้น เข้าใจว่า ท่านผู้เข้าฌานที่ ๑ ในขณะแห่งโสดาปัตติมรรค มีการเปล่ง

   วาจาว่า " ทุกข์ " คือเห็นจริงในเรื่องทุกข์ ถึงกับเปล่งวาจาออกมา แต่ตามความเป็นจริง ไม่มีการเปล่งวาจา

   เช่นนั้น )

    ถาม : การนำมาซึ่งความรู้ในทุกข์ เป็นองค์มรรค นับเนื่องในมรรคใช่ไหม ?

    ตอบ : ใช่

    ถาม : ผู้ใดผู้หนึ่งกล่าววาจาว่า " ทุกข์ " ผู้นั้นทุกผู้ชื่อว่าเจริญมรรคใช่ไหม ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ( ถ้าตอบว่า ใช่ ก็จะซักต่อไปอีกว่า )

    ถาม : บุถุชน ( คนที่ยังหนาไปด้วยกิเลส ) ซึ่งเป็นคนเขลาก็ดี, ผู้ฆ่ามารดาบิดาก็ดี, ผู้ฆ่าพระ

   อรหันต์ก็ดี, มีทำร้ายพระพุทธเจ้าถึงยังพระโลหิตให้ห้อก็ดี, ผู้ทำสงฆ์ให้แตกกันก็ดี กล่าววาจาว่า " ทุกข์ "

   ดังนี้จะชื่อว่าเจริญมรรคหรือไม่ ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

   ( นิกายปุพพเสลิยะ มีความเห็นผิดว่า ผู้เปล่งวาจาว่า " ทุกข์ ทุกข์ " ย่อมนำมาซึ่งความรู้ในทุกข์

   และการนำมาซึ่งความรู้ในทุกข์นั้น เป็นองค์มรรค นับเนื่องในมรรค จึงมีการซักให้เห็นว่า คนเลว ๆ ที่เปล่ง

   วาจาว่า ทุกข์ ทุกข์ได้ )

    ถาม : จิตดวงหนึ่งย่อมตั้งอยู่ตลอดวันใช่หรือไม่ ?

    ตอบ : ใช่ ( พึงทราบว่าเป็นการตอบด้วยความเห็นผิด )

    ถาม : ครึ่งวันเป็นขณะเกิด อีกครึ่งวันเป็นขณะดับใช่ไหม ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

   ( นิกายอันธกะ มีความเห็นผิด เพราะเห็นจิตในสมาบัติ กับภวังคจิต เป็นไปต่อเนื่องกัน จึงเข้าใจว่า

   จิตดวงเดียวกันนั้น ตั้งอยู่ยั่งยืน วันหนึ่ง สองวัน หรือตลอดเดือนปี ตลอดกัปป์ ถึง แปดหมื่นสี่พันกัปป์

   ฝ่ายซักได้ซักให้คำนึงถึงระยะดับระยะเกิด และพระพุทธภาษิตที่ว่า ในคืนหนึ่งวันหนึ่ง จิตเป็นอันมากเกิดขึ้น

   และดับไป )

    ถาม : สังขารทั้งปวง ไม่ยกเว้น เป็นเหมือนถ่านไฟร้อนใช่หรือไม่ ?

    ตอบ : ใช่ ( พึงทราบว่าเป็นการตอบด้วยความเห็นผิด )

    ถาม : สุขเวทนา, สุขทางกาย, สุขทางจิต, สุขอันเป็นทิพย์, สุขอันเป็นของมนุษย์, ฯ ล ฯ สุขอัน

   ประกอบด้วยอาสวะ, สุขอันไม่ประกอบด้วยอาสวะ ฯ ล ฯ สุขอันเกิดจากความสงบ, สุขอันเกิดจากการตรัสรู้

   มีอยู่มิใช่หรือ ?

    ตอบ : มีอยู่

    ถาม : ถ้าสุขเช่นนั้นมีอยู่ ท่านก็ไม่ควรกล่าวว่า สังขารทั้งปวง ไม่ยกเว้น เป็นเหมือนถ่านไฟร้อน

   ( นิกายโคกุสิกะ เป็นเจ้าของความเห็นผิดข้อนี้ มีผู้สันนิษฐานว่า ชื่อของนิกายนี้มาจากคำว่า

   กุกกุฬะ คือถือว่าสังขารมีลักษณะเหมือนถ่านไฟร้อน ฝ่ายค้านจึงซักให้ยอมรับว่า ความสุขต่าง ๆ

   ชนิด ยังมีอยู่ เหตุไฉน จึงกล่าวยืนยันแต่แง่เดียวโดยไม่มีข้อยกเว้น )

    ถาม : การตรัสรู้โดยลำดับ ( ตรัสรู้ไปทีละเล็กทีละน้อย ) มีอยู่ใช่ไหม ?

    ตอบ : ใช่

    ถาม : บุคคลย่อมเจริญโสดาปัตติมรรคทีละเล็กทีละน้อยใช่ไหม ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

    ถาม : บุคคลย่อมทำให้แจ้งโสดาปัตติผลทีละเล็กทีละน้อยใช่ไหม ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

   ( มีการถามตอบไล่เลียงไปจนถึงมรรคผลชั้นสูง ความเห็นผิดข้อนี้ เป็นของ นิกายอันธกะ, สัพพัตถิก-

   วาทะ, สมิติยะ, ภัทรยานิกะ เพราะเข้าใจผิดในพระพุทธภาษิตที่ว่า " ผู้มีปัญญาพึงชำระมลทิลของตน

   ไปทีละน้อย ทีละขณะโดยลำดับ เหมือนช่างทองชำระมลทิลของเงินฉะนั้น " โดยเข้าใจว่า ผู้ปฏิบัติเพื่อทำ

   ให้เแจ้งโสดาปัตติผล เมื่อเห็นพระอริยสัจจ์ข้อที่ ๑ ก็ละกิเลสได้บางส่วน เมื่อเห็นข้อที่ ๒ จนถึงข้อที่ ๔ ก็

   ละได้อีกบางส่วน เมื่อบรรลุมรรคผลครบ ๔ ชั้น จึงละกิเลสได้ ๑๖ ส่วน ( คือใช้หลักอริยสัจจ์ ๔ เป็นตัว

   คูณมรรคผล ๔ ชั้น ) ซึ่งขัดกับพระพุทธภาษิต^๑ที่ว่า เมื่อตรัสรู้ อริยสัจจ์นั้น มิใช่เห็นทีละข้อ แต่เห็นพร้อมกันหมดทุกข้อ และพระพุทธภาษิตที่ว่า ในสมัยใดอริยสาวกเกิดดวงตาเห็นธรรมว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งปวงมีความดับไปเป็นธรรมดา ในสมัยนั้นอริยสาวกนั้นย่อมละได้ซึ่งสัญโญชน์ ๓ ประการ คือ สักกายทิฏฐิ, วิจิกิจฉา, สีลัพพตปรามาส^๒ อันแสดงว่าละได้พร้อมกัน หมดทั้งสามอย่าง )

    ถาม : โวหาร ( คือถ้อยคำที่กล่าวเรียกขานสิ่งต่าง ๆ ) ของพระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าเป็นโลกุตตระ

   ( คือพ้นจากโลก ) ใช่หรือไม่ ?

    ตอบ : ใช่ ( พึงทราบว่าเป็นการตอบด้วยความเห็นผิด )

    ถาม : โวหารนั้น ย่อมกระทบในหูที่เป็นโลกุตตระ ไม่กระทบในหูที่เป็นโลกิยะ ; บุคคลย่อมรู้

   โวหารนั้นด้วย วิญญาณอันเป็นโลกุตตระ มิใช่ด้วยวิญญาณอันเป็นโลกิยะ ; สาวกเท่านั้นย่อมรู้ บุถุชนไม่รู้

   ใช่หรือไม่ ?

    ตอบ : ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น

   ( ความเห็นผิดเรื่องที่ว่า โวหารของพระพุทธเจ้าเป็นโลกุตตระนี้ เป็นของ นิกายอันธกะ ฝ่ายซักจึง

   ต้องซักต้อนให้จำนนว่า ถ้าโวหารหรือถ้อยคำเป็นโลกุตตระแล้ว มิต้องใช้หูโลกุตตระฟังจึงรู้เรื่องหรือ นอก

   จากนั้น วิญญาณคือความรู้แจ้งอารมณ์ทางหูมิต้องเป็นโลกุตตระด้วยหรือ ? เมื่อฝ่ายเห็นผิดตอบปฏิเสธจึง

   สำทับว่า เพราะเหตุนี้ จึงไม่ควรกล่าวว่า โวหารของพระพุทธเจ้าเป็นโลกุตตระ )

    '๒' . ดูคำอธิบายศัพท์ในหน้าพระสุตตันตปิฎกเล่มที่๑๒ หน้า ๔ ) ในข้อ ๒ สัญโญชน์ ๓