พระสุมงคล
หน้า ๒
แล้วพระองค์ตรัสสั่งปรินายกขุนพลแก้วของพระองค์ว่า ดูก่อนปรินายกแก้วผู้เจริญ ท่านจงไปยังอุดรกุรูทวีปและมรโคยานะทวีปและบุพพวิเทหะทวีป ๓ ถอดเอาดวงแก้วในยอดเขากัมภูฉัตรมาให้แก่เรา ฯ ฝ่ายขุนพลแก้วผู้เป็นปรินายกรับพระราชโองการแล้ว ก็เหาะไปยังทวีปทั้ง ๓ จึงถอดเอาดวงแก้วมณีที่ยอดเศวตฉัตรแห่งมหากษัตริย์ผู้เสวยราชสมบัติในทงีปทั้ง ๓ มาถวาย ฯ
แล้วพระองค์ก็ตรัสสั่งคฤหบดีแก้วผู้เป็นขุนคลังว่า ดูก่อนคฤหบดีแก้ว ท่านจงไปในโสฬสมหานครใหญ่ทั้ง ๑๖ เมืองนั้นนำเอาดวงแก้วมณีมาให้แก่เรา ฯ คฤหบดีแก้ว ก็เหาะไปในโสฬสมหานคร
ครั้นถึงแล้วได้ทัสสนาการเห็นสมเด็จพระพุทธกุกกุสนธสัมมาสัมพุทธเจ้า เสด็จยับยั้งอยู่ในพระวิหารในกาลนั้น คฤหบดีแก้วก็มิได้รู้จักซึ่งสมเด็จพระกุกุสนธเจ้า ว่าเป็นองค์พระสัมาสัมพุทธโธ
จึงเข้าไปยังสำนักพระกุกกุสนธเจ้าแล้วถามว่า มาณว ดูก่อนมาณพผู้เจริญ ตัวท่านนี้มีนามว่าใดรือ จึงมีรูปโฉมงามบริสุทธิ์เป็นอันดี ฯ
ครั้งนั้นสมเด็จพระผู้ทรงพระภาคเจ้า จึงมีพระพุทธฏีกาตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดีแก้ว เรามีนามว่า พระศาสดาจารย์
คฤหบดีจึงถามอีกว่า ดูก่อนมาณพผู้เจริญ ท่านมีนามว่า ศาสดาจารย์ด้วยเหตุอันใดหรือ ฯ
สมเด็จพระกุกสนธเจ้าจึงทรงตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดีแก้ว เราชื่อพระศาสดาจารย์นั้น เพราะเหตุประกอบไปด้วยอาจริยคุณ ๓๑ ประการ ฯ
คฤหบดีจึงถามอีกว่า คุณ ๓๑ ประการแห่งท่านปรากฏเป็นประการใด จึงได้ชื่อว่าอาจริยคุณ ฯ
สมเด็จพระกุกสนธเจ้าจึงตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดีแก้ว คุณเป็นอาทิ คือ อิติปิ โส ภควา นี่แหละเป็นคุณแห่งเราปรากฏกิตติศัพท์ทั่วโลก จึงมีนามว่า พระศาสดาจริยคุณ ๓๑ ประการ ฯ
เมื่อคฤหบดีแก้วได้สดับพระพุทธวจนะดังนั้น จึงจารึกเอาพระ อิติปิ โส ภควา เป็นอาทิลงไว้ในแผ่นทองเป็นตัวอักษรเสร็จแล้ว จึงถามพระผู้ทรงพระภาคเจ้าว่า ดูก่อนมาณพผู้เจริญ ท่านรู้คุณวิเศษมีพระมาณเท่านี้แลหรือ หรือว่าคุณวิเศษอย่างอื่นยังมีอยู่ประการใด ฯ
สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า จึงมีพระพุทธฏีกาตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดีแก้ว อันว่าคุณวิเศษอย่างอื่นแห่งเรามีอยู่เป็นอันมาก ฯ
คฤหบดีแก้วก็ให้พระกุกกุสนธเจ้าแสดงต่อไป ฯ สมเด็จพระผู้ทรงพระภาคเจ้า จึงตรัสพระสัทธรรมเทศนา ทรงแสดงซึ่งคุณในกายคตาสติกัมมัฏฐาน บอกอาการ ๓๒ มีเกษา โลมา เป็นอาทิให้แก่คฤหบดีแก้ว
คฤหบดีแก้วก็จารึกพระรูปโฉมของสมเด็จพระกุกกุสนธเจ้าอันงาม พร้อมด้วยทวัตติงสมหาบุรุษลักษณะอันดีลงไปในแผ่นทอง แล้วจึงกำหนดพระองค์สูงมีประมาณ ๖๐ ศอก ลงในแผ่นทองทั้ง ๒ เสร็จแล้ว