ในอังคุลิปโตทกะสิกขาบทที่ ๒ ความว่า ภิกษุประสงค์จะซิกซี้ และจี้กระทบถูกต้องอุปสัมบัน ในกายแห่งใดแห่งหนึ่ง มีรักแร้ เป็นต้น ด้วยนิ้วมือ หรืออวัยวะอันใดอันหนึ่งแห่งตน เป็นปาจิตตีย์ ในอุปสัม บัน เป็นติกกปาจิตตีย์ ในอนุปสัมบัน เป็นติกกทุกกฏ ในที่นี้แม้ นางภิกษุณี ชื่อว่าเป็นอนุปสัมบันแห่งภิกษุ ๆ ชื่อว่าเป็นอนุปสัมบัน แห่งนางภิกษุณี ในจี้ด้วยของที่เนื่องด้วยกาย หรือโยนไปให้ถูก ข้างเดียวหรือทั้งสองข้าง เป็นทุกกฏสิ้น ไม่ประสงค์จะซิกซี้และถูก ต้องเข้า หรือมีกิจถูกต้องเข้า และภิกษุบ้า เป็นต้น เหล่านี้เป็นอนาบัติ เป็นอนาณัตติกะ มีองค์ ๒ อธิบายจะเล่นสนุก ๑ ต้องกายอุปสัมบัน ด้วยกายตน ๑ พร้อมด้วยองค์ ๒ นี้ จึงเป็นปาจิตตีย์ สมุฏฐานวิธี เป็นต้น เหมือนปฐมปาราชิก.

ทุติย? จบ

            ในหัสสธัมมะสิกขาบทที่ ๓ ความว่า ภิกษุประสงค์จะเล่นน้ำ ในน้ำที่ลึกท่วมข้อเท้า ลงไปเพื่อจะเล่น เป็นทุกกฏทุก ๆ วาระเท้า ดำลงผุดขึ้น เป็นปาจิตตีย์ทุกประโยค ดำลงว่ายไปในภายในน้ำ เป็น ปาจิตตีย์ทุกวาระมือวาระเท้า ว่ายไปบนน้ำด้วยอวัยวะอันใด เป็น ปาจิตตีย์ทุก ๆ ประโยคแห่งอวัยวะอันนั้น ในกายเล่นสนุกในน้ำท่วม ข้อเท้า เป็นติกกปาจิตตีย์ ในใช่การเล่นสนุกในน้ำ สำคัญว่าเล่น หรือสงสัยอยู่ เป็นทุกกฏ ลงเล่นในน้ำตื้นใต้ข้อเท้าลงไป และเล่น ด้วยเรือ หรือกระทบน้ำเล่นด้วยมือ ด้วยเท้า ด้วยไม้ ด้วยกระเบื้อง หรือเล่นน้ำอยู่ในภาชนะและน้ำส้ม เป็นต้น และเล่นน้ำโคลนและวัก เล่น ก็ดี เป็นทุกกฏ ก็แลจะเขียนอักษรส่องเนื้อความควรอยู่ ไม่ ประสงค์จะเล่นลงอาบน้ำโดยปกติ หรือลงดำน้ำเป็นต้นด้วยกิจ หรือ ว่ายข้ามฟาก หรือมีอันตราย และภิกษุบ้า เป็นต้น เหล่านี้เป็นอนาบัติ เป็นอนาณัตติกะ มีองค์ ๒ น้ำลึกท่วมข้อเท้า ๑ ลงเล่นประสงค์จะ สนุก ๑ พร้อมด้วยองค์ ๒ นี้ จึงเป็นปาจิตตีย์ สมุฏฐานวิธี เป็นต้น เหมือนปฐมปาราชิก.

ตติย? จบ

            ในอนาทริยะสิกขาบทที่ ๔ ความว่า ภิกษุอันอุปสัมบันภิกษุ ด้วยกัน ตักเตือน ว่ากล่าว สั่งสอน ชักชวน ห้ามปราม ด้วยสิกขาบทที่ พระพุทธเจ้าเจ้าบัญญัติ ไม่เอื้อเฟื้อต่อบุคคลนั้นหรือต่อธรรม เป็น ปาจิตตีย์ คิดว่า ผู้นี้เป็นคนอันผู้อื่นเขายกโทษเย้ยหยันติเตียนอยู่ คำ ของผู้นี้เราจักไม่ทำตาม และทำความไม่เอื้อเฟื้อ ดังนี้ ชื่อว่าไม่ เอื้อเฟื้อต่อบุคคล คิดว่า ยังไรหนอ ธรรมข้อนี้จะพึงฉิบหายไป ก็ดี หรือไม่อยากจะศึกษาธรรมนั้น ก็ดี และทำความไม่เอื้อเฟื้อ ดังนี้ ชื่อว่า ไม่เอื้อเฟื้อต่อธรรม ในอุปสัมบัน เป็นติกกปาจิตตีย์ ในอนุป สัมบัน เป็นติกกทุกกฏ อุปสัมบันหรืออนุปสัมบัน ตักเตือนว่ากล่าว ด้วยธรรมอันอื่นใช่สิกขาบทบัญญัติ เป็นต้นว่า สิ่งนี้ไม่เป็นไม่เพื่อ สัลเลขะ คือขดกิเลส ดังนี้ ไม่เอื้อเฟื้อ เป็นทุกกฏ ก็แลภิกษุใดเรียน อุคคหะ ซึ่งมาตามประเพณี และกล่าวตอบว่า อุคคหะ และ ปริปุจฉา ความเล่าเรียนบาลีและอรรถกถาแห่งอาจารย์ของข้าพเจ้าอย่างนี้ ก็ดี และภิกษุบ้า เป็นต้น เหล่านี้เป็นอนาบัติ เป็นอนาณัตติกะ มีองค์ ๒ อุปสัมบันตักเตือนว่ากล่าวบัญญัติ ๑ ทำความไม่เอื้อเฟื้อ ๑ พร้อมด้วยองค์ ๒ นี้ จึงเป็นปาจิตตีย์ สมุฏฐานวิธี เป็นต้น เหมือน อทินนาทานสิกขาบท แปลกแต่สิกขาบทนี้ เป็นทุกขเวทนา.

จตุตฺถ? จบ

            ในภิงสาปนะสิกขาบทที่ ๕ ความว่า ภิกษุหลอนภิกษุอื่นด้วยกัน คือนำรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพารมณ์ สิ่งใดสิ่งหนึ่งเข้าไป หรือ กล่าวคำที่น่ากลัว เป็นต้นว่า ทีนี้โจรร้าย เสือร้าย ดังนี้ เพื่อจะให้กลัว เธอนั้นจะกลัวก็ตาม ไม่กลัวก็ตาม ผู้หลอนต้องปาจิตตีย์ ใน อุปสัมบัน เป็นติกปาจิตตีย์ ในอนุปสัมบัน เป็นติกกทุกกฏ ไม่หมาย จะหลอกให้กลัว และนำเอารูปเป็นต้นเข้าไป หรือบอกที่กันดารด้วย โจรเป็นต้น และภิกษุบ้าเป็นต้น เหล่านี้เป็นอนาบัติ เป็นอนาณัตติกะ มีองค์ ๒ ผู้ที่จะพึงหลอนนั้น เป็นอุปสัมบัน ๑ พยายามด้วยหวังจะให้ อุปสัมบันนั้นกลัวในวิสัยที่เธอจะเห็นและได้ยิน ๑ พร้อมด้วยองค์ ๒ นี้ จึงเป็นปาจิตตีย์ สมุฏฐานวิธีเป็นต้น เหมือนด้วยสิกขาบทในลำดับมา.

ป?ฺจม? จบ

            ในโชติสมาทหนะสิกขาบทที่ ๖ ความว่า ภิกษุใด ไม่เป็นไข้ เธอประสงค์จะผิงไฟ ติดไฟเองตั้งแต่จัดแจงไม้สีไฟไป เปลวไฟ ยังไม่ลุกขึ้นตราบใด ในประโยคทั้งปวงเป็นทุกกฏอยู่ตราบนั้น เปลวไฟลุกขึ้น เป็นปาจิตตีย์ ใช้ให้ผู้อื่นติดไฟ เป็นทุกกฏเพราะบังคับ บังคับคราวเดียว แม้เขาติดไฟลุกขึ้นมาก ต้องปาจิตตีย์ตัวเดียว เท่านั้น เว้นไว้แต่เหตุอันควร คือตามประทีปหรือติดไฟระบมบาตร เป็นต้น ไม่เป็นอาบัติ ภิกษุใดเป็นไข้เว้นไฟเสียไม่สบาย ชื่อว่า เป็นไข้ แต่หนาวตามฤดู จะชื่อว่าเป็นไข้นั้นหาไม่ ในภิกษุไม่เป็นไข้ เป็นติกกปาจิตตีย์ เป็นไข้สำคัญว่าไม่เป็นไข้ หรือสงสัยอยู่ เป็นทุกกฏ ดุ้นไฟตกแล้วดับ ไปยกขึ้นตามที่ เป็นทุกกฏ ถ้าดุ้นไฟนั้นดับ ก่อให้ โพลงขึ้น เป็นปาจิตตีย์ รู้ว่าเป็นไข้ เป็นอนาบัติ ผิงไฟที่ผู้อื่นก่อ ไฟถ่านใช่ไฟลุก และติดไฟเพราะเหตุอันสมควร หรือมีอันตราย และภิกษุบ้าเป็นต้น เหล่านี้เป็นอนาบัติ เป็นสาณัตติกะ มีองค์ ๔ ไม่เป็นไข้ ๑ ไม่มีเหตุที่พระพุทธเจ้าทรงอนุญาต ๑ ใคร่จะผิง ๑ ติดเองหรือให้ผู้อื่นติดให้โพลงขึ้น ๑ พร้อมด้วยองค์ ๔ นี้ จึงเป็น ปาจิตตีย์ สมุฏฐานวิธีเป็นต้น พึงรู้โดยนัยดังกล่าวแล้วในสัญจริตตะ สิกขาบท.

ฉฏฺ?? จบ

            ในนหานะสิกขาบทที่ ๗ ความว่า ภิกษุใด อยู่ในมัชฌิมประเทศ แต่วันอาบน้ำก่อนมา คิดเป็นกึ่งเดือนยังไม่เต็ม เธอคิดจะอาบน้ำ ตกแต่งจุรณหรือดินอยู่ แต่นั้นมาในประโยคทั้งปวง เป็นทุกกฏ อาบน้ำเสร็จแล้ว เป็นปาจิตตีย์ เว้นไว้แต่มีสมัย เหล่านี้อันใดอันหนึ่ง ไม่เป็นอาบัติ คือปลายฤดูร้อนเดือนครึ่ง ชื่อว่าอุณหสมัย คราวร้อน ต้นฤดูฝนเดือนหนึ่ง ชื่อว่าปริฬาหสมัย คราวกระวนกระวาย เป็นไข้ เว้นอาบน้ำไม่สบาย ชื่อว่าคิลานสมัย ทำการโดยที่สุดแม้กวาด บริเวณ ชื่อว่ากัมมสมัย คราวทำการ จักเดินทางเพียงกึ่งโยชน์ หรือ เดินไปอยู่ หรือเดินมาถึงแล้ว ชื่อว่าอัทธานคมนสัย คราวเดินทาง ไกล ลมพัดธุลีถูกตัว และฝน ๒ เมล็ด หรือ ๓ เมล็ดตกถูกตัว ชื่อว่า วาตวุฏฐิสมัย คราวฝนลม สิกขาบทนี้เป็นประเทศบัญญัติ เฉพาะใน มัชฌิมประเทศ อยู่ในปัจจันตประเทศ อาบได้เป็นนิตย์ ไม่เป็นอาบัติ.

สตฺตม? จบ

            ในทุพพัณณกรณะสิกขาบทที่ ๘ ความว่า ภิกษุได้ผ้าควร นุ่งห่มมาใหม่ ยังไม่ได้ทำกัปปพินทุ ย้อมเสร็จแล้วพึงทำกัปปพินทุ ในที่แห่งใดแห่งหนึ่ง แล้วจึงบริโภคนุ่งห่ม จุดลงเป็นวงกลมเท่า มณฑลตานกยูงหรือหลังเลือด ด้วยของสามอย่าง คือ ของสีเขียว และ ตม และของสีดำ เหล่านี้ สิ่งใดสิ่งหนึ่ง ชื่อว่าทำกัปปพินทุ ภิกษุใด ไม่ทำกัปปพินทุแล้วบริโภคนุ่งห่มไซร้ เป็นปาจิตตีย์ ในผ้าไม่ได้ทำ กัปปพินทุ เป็นติกกปาจิตตีย์ ในผ้าทำกัปปพินทุแล้ว สำคัญว่า ไม่ได้ทำ หรือสงสัยอยู่ บริโภค เป็นทุกกฏ ทำกัปปพินทุแล้วรู้อยู่ว่า ทำแล้ว บริโภค ไม่เป็นอาบัติ ทำแล้วกัปปพินทุหายไปเสีย หรือ โอกาสที่ทำกัปปพินทุคร่ำคร่าเสีย และผ้าที่ไม่ได้ทำกัปปพินทุ เย็บติดกันเข้ากับผ้าที่ทำกัปปพินทุแล้ว หรือผ้าปะ ผ้าอนุวาต ผ้าดาม เย็บเข้ากับผ้าที่ทำกัปปพินทุแล้ว ภายหลังบริโภคผ้าเหล่านี้ก็ดี ภิกษุบ้าเป็นต้น เหล่านี้ไม่เป็นอาบัติ เป็นอนาณัตติกะ มีองค์ ๓ ผ้าดังว่าแล้ว ไม่ได้ทำกัปปะ ๑ ใช่ผู้มีจีวรอันหายเป็นต้น ๑ นุ่งหรือ ห่มผ้านั้น ๑ พร้อมด้วยองค์ ๓ นี้ จึงเป็นปาจิตตีย์ สุมฏฐานวิธีเป็นต้น เหมือนเอฬกโลมะสิกขาบท แปลกแต่สิกขาบทนี้ เป็นกิริยากิริยะ.

อฏฺ?ม? จบ

            ในวิกัปปนะสิกขาบทที่ ๙ ความว่า ภิกษุวิกัปผ้าไว้แก่ สหธรรมิก ๕ คือ ภิกษุ ภิกษุณี นางสิกขมานา สามเณร นางสามเณรี ผู้ใดผู้หนึ่งแล้ว บริโภคนุ่งห่มผ้ายังไม่ได้ถอนวิกัปนั้น เป็นปาจิตตีย์ วิธีวิกัปผ้าจะกล่าวข้างหน้า ในผ้าไม่ได้ถอนวิกัป เป็นติกกปาจิตตีย์ อธิฏฐานหรือเสียสละผ้าที่ไม่ถอนวิกัปนั้น เป็นทุกกฏ ถอนวิกัปแล้ว สำคัญว่ายังไม่ได้ถอนหรือสงสัยอยู่ เป็นทุกกฏ รู้ว่าถอนวิกัปแล้ว เป็นอนาบัติ ผู้รับวิกัปถอนให้ หรือบริโภคโดยความคุ้นเคยแห่ง ผู้ซึ่งตนวิกัปไว้ และภิกษุบ้าเป็นต้น เหล่านี้เป็นอนาบัติ เป็น อนาณัตติกะ มีองค์ ๓ ไม่ปัจจุทธรณ์ผ้าซึ่งตนวิกัปไว้ ๑ ผ้านั้น กว้างยาวพอวิกัป ๑ บริโภคนุ่งห่ม ๑ พร้อมด้วยองค์ ๓ นี้ จึงเป็นปาจิตตีย์ สมุฏฐานวิธีเป็นต้น เหมือนด้วยปฐมกฐินะสิกขาบท แปลกแต่สิกขาบทนี้ เป็นกิริยากิริยะ.

นวม? จบ

ทสม? จบ ฉฏฺโ? วคฺโค จบวรรคที่ ๖